Historia Porozumienia Karpackiego „Karpaty Naszym Domem”

28 grudnia 2004 r. w Polskim Klubie Ekologicznym w Krakowie odbyło się pierwsze spotkanie Grupy Inicjatywnej „Zielone Karpaty”. W spotkaniu uczestniczyli: przedstawiciel Ministerstwa Środowiska, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Instytutu Ochrony Przyrody PAN, Polskiego Klubu Ekologicznego, Instytutu Turystyki w Krakowie, Uniwersytetu Rzeszowskiego, UNEP/GRID-Warszawa, Wydziału Inżynierii Środowiska i Geodezji, Polskiego Towarzystwa Rozwoju Ziem Górskich, Fundacji Partnerstwo dla Środowiska, Komitetu Architektury i Urbanistyki PAN, Stowarzyszenia Ekopsychologia.

Ustalono następujące cele i działania:

1. Zintegrowanie działań na rzecz ochrony Ekosystemu Karpaty
2. Zintegrowanie środowisk organizacji pozarządowych na rzecz ochrony i rozwoju Ekosystemu Karpaty
3. Zintensyfikowanie działań na rzecz większej aktywności Polski na arenie międzynarodowej
4. Stworzenie Strategii Zrównoważonego Rozwoju Karpat, uwzględniającej:

• koncentrację na problemie wody – teren Karpat jako rezerwuwar wody pitnej
• rozwój turystyki, jako istotny element rozwoju regionu
• rozwój i promocję uzdrowisk
• rozwój socjalny oraz rozwój infrastruktury technicznej
• wrażliwość terenów górskich na zmiany środowiskowe
• przeciwdziałanie niekontrolowanej urbanizacji (inwazji obcych form kulturowych)
• problemy socjalne mieszkańców terenów górskich (nieopłacalność produkcji rolnej)
• zagadnienia związane z eko-transportem na terenach wiejskich
• świadomości rolników, którzy mogą być naturalnymi konserwatorami przyrody
• problemy tożsamości oraz kultury lokalnej
• stworzenie oferty turystycznej,
• plany zagospodarowania przestrzennego regionu

Grupa Inicjatywna „Zielone Karpaty” jest kontynuacją podjętych w Polsce oraz za granicą działań, które zakończyły się mniejszym lub większym sukcesem. Wśród nich należy wymienić:

• „Memoriał Górski”, opracowany przez samorządy gmin Karpat i Sudetów w 1993 r.,
• uroczyste posiedzenie Komisji Ochrony Środowiska Senatu RP „Karpaty Łączą” w 1997 roku, w którym uczestniczyli przedstawiciele Ministerstw Krajów Karpackich,
• „Memoriał Karpacki”, projekt w którym uczestniczyli przedstawiciele 150 karpackich gmin z Polski, Ukrainy i Słowacji, posłowie, samorządowcy, członkowie organizacji ekologicznych, 2000
• Podpisanie Ramowej konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat w Kijowie, 2003
• Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Karpaty i inne euroregiony – postawy psychologiczne wobec ochrony środowiska”, 2004
• Carpathian Ecoregion Initiative, międzynarodowe stowarzyszenie zarejestrowane w Bratysławie w 2005

Są to jedynie wybrane inicjatywy, których pokłosiem były prace nad Porozumieniem Karpackim „Karpaty Naszym Domem”.

2005 | Próba podpisania Porozumienia Karpackiego – spotkanie w Ministerstwie Środowiska

Po kilku spotkaniach konsultacyjnych z instytucjami, organizacjami oraz trzema urzędami marszałkowskimi województwa karpackich w 2005 r. został opracowany tekst Porozumienia Karpackiego „w sprawie współdziałania na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz promocji obszaru Zielone Karpaty”. W dniu 16 listopada 2005 roku w gmachu Ministerstwa Środowiska odbyło się spotkanie mające na celu zatwierdzenie ostatecznego kształtu Porozumienia.

W spotkaniu udział wzięli:

1. Przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego w Katowicach – Jerzy Parusel
2. Przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego w Krakowie – Jacek Pijanowski
3. Przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie – Andrzej Kostecki i Wojciech Szczęch
4. Przedstawiciel Ministra Środowiska – Maria Kłokocka.
5. Przedstawiciele Grupy Inicjatywnej „Zielone Karpaty”- Marek Baronowski i Ryszard Ochwat.

 Celem spotkania było:

1. Opracowanie ostatecznego tekstu Porozumienia,
2. Opracowanie planu pracy, który będzie realizował zapisy Porozumienia
3. Podjęcie decyzji w kwestiach organizacyjnych (biuro, finansowanie itp.)
4. Zidentyfikowanie źródeł finansowania Porozumienia oraz projektów, które w ramach współpracy będą realizowane
5. Zidentyfikowania partnerów, którzy będą wspierać działania Porozumienia.

W toku dyskusji do projektu tekstu Porozumienia zgłoszono uwagi wzmacniające funkcję realizacyjną konwencji karpackiej przez Porozumienie. Uczestnicy podkreślali niezbędną ścisłą więź Porozumienia i ratyfikowanej Ramowej konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat. Zaproponowano również, by Porozumienie powołało Radę Naukowo-Programową. Podjęto ustalenie, że siedzibą Porozumienia powinien być Kraków.

W dyskusji nad planem pracy określającym działania na czas po podpisaniu Porozumienia, podkreślano szczególnie:

• potrzebę zespolenia działań podejmowanych w ramach Porozumienia z działaniami na rzecz realizacji postanowień konwencji. Zespoleniu tych działań najlepiej służyłoby połączenie Sekretariatu Konwencji i Biura Porozumienia w jednej siedzibie na terenie Krakowa. Taka formuła zapewniłaby mocne lokalne, społeczne poparcie dla Konwencji, aktywną realizację zapisanych w niej zadań oraz spójną międzynarodową reprezentację interesów Polski.
• problem z zabezpieczeniem środków finansowych na koszty Biura Porozumienia i Rady Naukowo-Programowej.
• potrzebę wspierania działań w celu opracowania Strategii Zrównoważonego Rozwoju Karpat.

Dokonano ponadto podziału zadań, w ramach którego:

• przedstawiciele urzędów marszałkowskich:
  • przekażą ustalenia i sugestie swoim zwierzchnikom,
  • spowodują wypracowanie stanowiska w sprawie wysokości kwoty możliwej do przeznaczenia na utrzymanie biura Porozumienia.

• Ryszrad Ochwat wprowadzi zgłoszone uwagi do omawianych dokumentów,
• Maria Kłokocka i Ryszard Ochwat doprowadzą do ustalenia terminu podpisania Porozumienia z Ministrem Środowiska oraz przygotują uroczyste jego podpisanie,
• Grupa Inicjatywna „Zielone Karpaty” podejmie działania wzmacniające realizację zadań Konwencji i Porozumienia poprzez połączenie Sekretariatu Konwencji z Biurem Porozumienia, z siedzibą w Krakowie.

Opinia Radcy Prawnego urzędu marszałkowskiego w Krakowie

W dniu 5 grudnia 2005 roku Grupa Inicjatywne „Zielone Karpaty” otrzymała opinię Radcy Prawnego urzędu marszałkowskiego w Krakowie. Większość uwag zawartych w tym dokumencie została uznana za zasadne i tekst Porozumienia został odpowiednio do nich dostosowany.

Jednakże nie udało się już zorganizować kolejnego spotkania przedstawicieli wszystkich karpackich urzędów marszałkowskich, Ministerstwa Środowiska oraz Grupy Inicjatywnej „Zielone Karpaty”.

2010 | Nowe otwarcie – Porozumienie Karpackie „Karpaty Naszym Domem”

Przez ostatnie 5 lat, które minęły od próby podpisania Porozumienia Karpackiego, obserwowaliśmy postępującą degradację środowiska ludzkiego i przyrodniczego. Z perspektywy czasu oraz dzięki licznym wspólnym działaniom na rzecz regionu karpackiego możemy obiektywnie ocenić podjętą w 2005 roku próbę powołania Partnerstwa wielu organizacji i instytucji. Idea ta przetrwała próbę czasu, gdyż problemy które ją zainicjowały nie zniknęły, wręcz się nasiliły. Jednakże sama formuła Porozumienia zmieniła się na otwartą współpracę wszystkich podmiotów i organizacji którym przyświecają cele zawarte w Porozumieniu.

Do ponownej próby podpisania Porozumienia Karpackiego motywowały nas następujące wydarzenia:

1. Konsultacje społeczne „Wzmocnienie udziału społecznego w realizacji konwencji karpackiej”, organizowane w roku 2005
2. Ratyfikowanie i wejście w życie Ramowej konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat w roku 2006
3. Powstanie Koalicji Zielone Karpaty w 2006 roku
4. Podpisanie Protokołu o ochronie i zrównoważonym użytkowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej w roku 2008
5. Realizacja licznych inicjatyw przez instytucje i organizacje partnerskie takich jak: OWCA PLUS, Portal Zielone Karpaty, Podręcznik Świat Karpat i inne.

W efekcie, w dniu 23 kwietnia 2010 roku podczas I Forum Karpackiego w Rajczy zostało podpisane Porozumienie Karpackie „Karpaty Naszym Domem”.